Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej odzyskuje dawny blask. Postępują prace przy renowacji obiektu, jak i budowie zaplecza socjalnego.
– To ostatnie będzie się znajdować pod ziemią – przypomina szef tarnowskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków Andrzej Cetera.

Powiatowa Biblioteka Publiczna posiada od niedawna w swoich zbiorach nową pozycję pt.”Judenjagd”- prof. Jana Grabowskiego.

Ponieważ książka wzbudziła duże zainteresowanie wśród czytelników Powiatowa Biblioteka dokonała zakupu partii książek dla bibliotek samorządowych Powiatu Dąbrowskiego. Jest to naukowa publikacja oparta głównie na dokumentach sądowych, która opisuje fazy zagłady żydowskiej ludności Powiatu Dąbrowskiego na przestrzeni kilku lat okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej.

Osadnictwo Żydów na ziemiach polskich rozpoczęło się w wieku XI. Od tego stulecia do II wojny światowej znajdowali oni w Polsce warunki dla rozwoju swego bytu narodowego, gdyż panujący tutaj ustrój prawno – polityczny dawał społeczności żydowskiej schronienie przed prześladowaniami mającymi miejsce niemal w całej Europie.

Zdobywając stałe miejsce w życiu gospodarczym państwa, Żydzi nie tylko zachowali własną religię i kulturę, ale również przez asymilację wzbogacili ją. Lokalnym przykładem takiej sytuacji są dzieje Żydów zamieszkujących Dąbrowę Tarnowską, miasto położone na równinie, w odległości 20 km na północ od Tarnowa, nad rzeką Breń.

Termin „Holocaust” został przyjęty w języku angielskim na określenie zagłady Żydów podczas II wojny światowej, a pochodzi od greckiego słowa holokaustikos i dosłownie oznacza całopalną ofiarę, czyli taką, kiedy ciało złożonego w ofierze na ołtarzu zwierzęcia jest w całości spalone.

Ofiary takie były w starożytności składane przez wiele ludów, między innymi przez Żydów. Ten religijny kontekst sprawia, że niektórzy wolą zamiast słowa Holocaust posługiwać się hebrajskim terminem Shoah (Szoa) czyli Zagłada. Holocaust dokonywał się na wszystkich terenach okupowanych przez hitlerowców, a szczególnie okrutny i represyjny charakter miał na ziemiach polskich. W chwili wybuchu II wojny świtowej w Polsce mieszkało 3 300 000 Żydów.

Dąbrowa Tarnowska jest miastem, które posiada niewielką ilość zabytków i zachwycających pomników przeszłości. Na pewno w ich liczbę należałoby włączyć pozostałości po dawnej świetności Żydów mieszkających na terenie miasta.

Proponowany szlak wycieczki rozpoczyna się od budynku ZSP nr 2 im. K. K. Baczyńskiego (nota bene powstał on na fundamentach dawnej szkoły żydowskiej fundacji Maurycego Hirscha) znajdującego się przy zbiegu ulicy Kościuszki i ulicy Daszyńskiego, przy której mieści się również muzeum – Izba Pamięci Żydów.

W Dąbrowie Tarnowskiej przy ul. Daszyńskiego 8 znajduje się Muzeum, jakiego próżno by szukać w Polsce, a może i na świecie -Izba Pamięci Żydów, dawne Muzeum Judaistyczne. Mieści się ono w kamienicy, należącej do nieżyjącej już, ostatniej praktykującej rodziny dąbrowskich Żydów – Rothów.

Samuel Roth urodził się w 1920 roku w Radgoszczy w powiecie dąbrowskim, gdzie jego rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Jego siostra – Rozalia – po dziś dzień mieszka w Australii; brat – Majer – zmarł w 1976 roku i od tej pory Samuel mieszkał w domu przy ulicy Daszyńskiego 8 z żoną brata – Etką, która przeżyła 80 lat i zmarła w 1994 roku w Dąbrowie i tu również została pochowana. (przyp. 1) (on przeżył ją tylko rok) .

W Dąbrowie Tarnowskiej od 1697 roku istniała drewniana bóżnica, która wraz z 92 budynkami uległa zniszczeniu w wyniku wielkiego pożaru w 1885 roku. (przyp. 8).

Fundatorem nowej był dąbrowski kupiec – Eisyk Stern, co potwierdzają różnego rodzaju źródła: akt notarialny spisany 28 października 1862 roku, dotyczący kontraktu na wykonawstwo stolarki do budowanej bóżnicy oraz inskrypcje fundacyjne zachowane w synagodze, w których wymienia się fundatorów (Eisyka Sterna i jego żonę Perel) oraz datę ukończenia obiektu – 5625 rok według kalendarza hebrajskiego (lata w kalendarzu żydowskim liczone są od stworzenia świata, czyli od 3761 r.p.n.e.), data ta odpowiada okresowi pomiędzy 1864 a 1865 rokiem (przyp. 9).

Cmentarz żydowski w Dąbrowie Tarnowskiej , powszechnie nazywany kirkutem ( z j. jid., dom grobów) lub kirchołem, swoimi początkami sięga końca XVII wieku, kiedy to zbudowano pierwszą bóżnicę.

Usytuowano go obok wschodniej granicy miasta na wprost synagogi, obok drogi wiodącej do Szczucina. Taka lokalizacja cmentarza jest przykładem wyjątkowym, ponieważ według prawa żydowskiego miejsce spoczynku zmarłych powinno się znajdować poza obrębem .zabudowy, ponieważ jest miejscem nieczystym (dlatego po wyjściu z cmentarza pobożny Żyd odbywał rytualną kąpiel w mykwie).

Od dziewięciu lat w stolicy Powiśla Dąbrowskiego pod hasłem „Nie masz już w Polsce żydowskich miasteczek…”

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Dąbrowie Tarnowskiej i Dąbrowski Dom Kultury organizują, pod patronatem honorowym Starosty Dąbrowskiego DNI PAMIĘCI O HOLCAUŚCIE I PRZECIWDZIAŁANIU ZBRODNIOM PRZECIWKO LUDZKOŚCI.